De EU moet autonomer en slagvaardiger worden

De Oekraïnecrisis toont dat de Europese Unie een speelbal is der militaire grootmachten. ‘Het is hoog tijd door de pakken met een Europees leger gebaseerd op een gezamenlijk buitenlandbeleid’, schrijft Open VLD-Europarlementslid Hilde Vautmans.

De laatste jaren hebben laten zien dat de Verenigde Staten niet meer de politieman van de wereld wil en kan zijn. Daarnaast lijken Rusland en China hun strategieën op elkaar af te stemmen, waarbij de één Oekraïne en de ander Taiwan in het vizier heeft. Een militaire overname zou niet alleen twee democratieën van de aardbodem vegen, ook Europa zou in het hart getroffen worden. We kunnen het ons niet meer veroorloven geopolitiek niet mee te spelen.

Einde van de geschiedenis

Na de val van de Muur in 1989 dacht het Westen dat democratie en de rechtsstaat gewonnen hadden. In zijn boek The end of History voorspelde Fukuyama dat vrijhandel, multilateralisme en open economieën zouden leiden tot een wereldorde waarin democratieën de grote meerderheid vormen. Oorlog zou iets van het verleden zijn. 

We hadden er echter niet meer naast kunnen zitten. De laatste dertig jaar is het aantal democratieën gedaald en het aantal conflicten gestegen. Onder leiding van Poetin, Erdogan en Xi Jinping heeft het postmoderne model plaatsgemaakt voor negentiende eeuws machtsdenken. Een wereld waarin de grootmachten de wereld opdelen in invloedsferen, zonder de wil van de inwoners of het internationaal recht in acht te nemen. 

Kunnen we daarmee concluderen dat het Westen verloren heeft? Allerminst. De VS en de EU zijn nog steeds de meest welvarende delen van de wereld. Ook zijn onze burgers de meest vrije mensen die ooit op de wereld hebben rondgelopen. We hebben een goedwerkende rechtsstaat, een dynamische economie en nog steeds zijn onze producteisen de wereldwijde standaard. Niet omdat andere landen onze regels zo geweldig vinden, maar anders hebben ze geen toegang tot de rijkste consumenten van de wereld.

Romeinse rijk

De EU moet echter oppassen om niet dezelfde fouten te maken als het Romeinse rijk dat ten onder ging aan decadentie en de gedachte dat de eigen veiligheid kon worden uitbesteed aan anderen. Ook in de Europese Unie investeren landen nauwelijks in hun krijgsmacht. Erger nog, veel landen liggen dwars voor een gezamenlijk Europees buitenlands- en veiligheidsbeleid om samen een vuist te kunnen maken. Zij blijven hangen in de gedachte dat de VS via de NAVO hun boontjes wel zullen blijven doppen. 

Dat is naïef. Al sinds Obama is de focus verlegd naar Azië. Daarna kon Trump het beter met Poetin vinden dan met zijn Europese bondgenoten. Gelukkig zijn onder Biden de banden weer aangehaald, maar ook hij hanteert een America First-beleid. Dit maakt Europa kwetsbaar. Een oorlog in Oekraïne zou tot een vluchtelingestroom en een ongekend energietekort leiden. Een Chinese overname van Taiwan zou onze economie platleggen door een schaarste aan halfgeleiders. De enige conclusie voor de EU moet zijn dat we autonomer en slagvaardiger moeten worden.

De plannen van de Europese Buitenlandchef Josep Borrell om pan-Europese gevechtsunits van 5000 soldaten op te tuigen is lovenswaardig, maar volstrekt onvoldoende. Poetin heeft in enkele weken 120.000 troepen bij de Oekraïense grens gelegerd. Wat is ons antwoord als één van de Baltische EU-lidstaten het volgende slachtoffer is? Trump heeft destijds al aangegeven dat NAVO’s solidariteitsbeginsel geen gegeven is. De kans dat een nieuw soort Trump het na Biden overneemt is niet ondenkbeeldig.

Defensie-unie

Het is dus hoog tijd door de pakken met een Europees leger gebaseerd op een gezamenlijk buitenlandbeleid. Niet om de NAVO te verzwakken, maar juist om ze te versterken. Een enquête onder Europese burgers heeft laten zien dat de noodzaak om tot een Europees leger te komen als het meest dringende wordt ervaren. 

Belgische politici hebben een enorme stempel gedrukt op de Europese integratie. Zonder Paul Henri Spaak was er geen interne market geweest, zonder Verhofstadt geen Conventie die de laatste grote hervormingen van de EU inluidde en zonder Van Rompuy was Griekenland uit de Eurozone gegooid. 

Ik roep de regering-De Croo op de Conferentie voor de Toekomst van Europa te gebruiken om deze traditie voort te zetten. Laten wij inzetten op een echte Europese defensie-unie. En laten we voor eens en altijd de blokkerende nationale veto’s schrappen die een gezamenlijk Europees buitenlands beleid in de weg staan.

Gepubliceerd in Knack op 05/02/2022.