“Borrell moet nù het vliegtuig op”

2020 is nog niet goed begonnen of er kondigt zich opnieuw een potentieel militair conflict aan in het Midden-Oosten, met zelfs mogelijke nucleaire gevolgen op de lange termijn. Europa moet een eigen politieke koers volgen. Met een focus op de-escalatie en een terugkeer naar de nucleaire deal met Iran. Niemand is gebaat bij nucleaire anarchie in zo’n kruitvat, vindt Europees Parlementslid Hilde Vautmans (Coördinator Buitenlandse Zaken Renew Europe, Open Vld).

Opnieuw brengt de grillige oorlogspolitiek van de Amerikaans president Donald Trump de wereld in gevaar. Nadat hij eerder plotsklaps, zonder te overleggen met zijn bondgenoten, Amerikaanse troepen terugtrok uit Syrië en zo een nieuw machtsvacuüm creëerde voor de mogelijke heropleving van de Islamitische Staat (IS), geeft hij nu Iran het ideale excuus om de nucleaire deal naar de prullenbak te verwijzen. Nog voor hij aan de macht kwam noemde hij het akkoord “the worst deal ever negotiated”. Puur omdat de deal tot stand kwam onder Obama wou hij ervan af. Het vervelende voor Trump was echter dat het nucleair akkoord met Iran werkte. Het Internationaal Atoomagentschap bevestigde keer op keer dat Iran het akkoord naleefde. Het is omdat de Europese diplomatie en de Obama-administratie de handen in elkaar hebben geslagen dat het Iraanse regime zich de komende 15 jaar niet zal kunnen ontwikkelen tot kernmacht.

Trumps ingrijpen in het Midden-Oosten daarentegen laat zich samenvatten in twee woorden: gevaarlijke escalatie. Sinds hij President is, zien we ontploffingen van olietankers in de strategisch belangrijke Straat van Hormuz, worden er drones neergehaald, wil Irak alle Amerikaanse soldaten het land uit, ligt de anti-terreur campagne tegen IS volledig stil en – als toppunt – zegt Iran zich niet langer te zullen houden aan de beperkingen opgelegd door het nucleair akkoord. Allemaal zaken die niet gebeurden toen het akkoord door alle partijen werd gerespecteerd.

Het klopt dat we paal en perk moeten stellen aan de destabiliserende acties van Iraanse elementen in Syrië, Jemen en het Midden-Oosten in het algemeen. Irans ballistische raketten zijn eveneens een zeer groot probleem voor de veiligheid van de hele regio. Maar die zaken liggen volledig buiten de strekking van het nucleair akkoord. Die deal is er enkel en alleen op gericht om Iran ervan te weerhouden kernwapens te bemachtigen en een nieuw, grootschalig conflict te voorkomen. Door zijn roekeloze stunts, bereikt Trump op dit moment net het tegenovergestelde: een Iraans kernprogramma zonder enige beperking en een zeer ontvlambare situatie in een al te woelige regio.

We zien hier – net zoals bij de terugtrekking van de Amerikaanse troepen uit Syrië – hoezeer Europa onderworpen is aan de Amerikaanse militaire beslissingen. Strategische autonomie is de enige duurzame oplossing voor Europa. We moeten echt werk maken van een eengemaakte militaire structuur voor Europa en ons buitenlandbeleid op Europees niveau op coherente wijze organiseren. Anders dreigen we helemaal weg gespeeld te worden. Gedegradeerd tot toeschouwer van het geopolitieke wereldtoneel die dan achteraf wel met de gebakken peren zit: hogere olieprijzen, nieuwe migratiestromen en toegenomen terreurdreiging. 

Het enige lichtpuntje dat we voorlopig nog zien is dat Iran niet expliciet zegt dat het zich terugtrekt uit de deal en dat het blijft samenwerken met het Internationaal Atoomagentschap. Ook zou Iran bereid zijn om opnieuw te voldoen aan alle verplichtingen zodra het de voordelen van de overeenkomst voelt. Maar wie zegt dat Trump deze fragiele hoop straks niet aan flarden schiet? Wij, Europeanen, moeten daarom zelf aan de slag en ervoor zorgen dat deze kleine lichtpuntjes verder kunnen uitgroeien in plaats van dat ze gedoofd worden door Trumps unilaterale optreden. De uitschakeling van Soleimani toont nog maar eens aan dat er nood is aan Europees leiderschap in de wereld. Europa moet zich nu opwerpen als ‘honest broker’, de objectieve tussenpersoon die de zaken kan de-escaleren. Borrell, onze Hoge Vertegenwoordiger voor de Unie, moet nù het vliegtuig op. Hij heeft twee bestemmingen: Teheran en Washington. Zijn missie: de Europese belangen verdedigen en tonen dat Europa’s geloof in het multilateralisme meer is dan zomaar mooie woorden.